1/  Ngày Tết, chế độ ăn uống của trẻ thường bị đảo lộn và bé rất dễ bị rối loạn tiêu hóa. Xin bác sĩ cho biết 1 vài dấu hiệu nhận biết và trẻ bị rối loạn tiêu hóa ở mức độ nào thì cần đưa bé đi khám bác sĩ ạ?

BS Vinh trả lời : Ngày Tết chế độ ăn cho trẻ thường bị thay đổi. Trẻ nhỏ thường không được cho ăn đúng bữa, lượng nước cung cấp cho trẻ không đầy đủ. Ngược lại trẻ lớn ít bị kiểm soát chế độ ăn như ngày thường nên có thể ăn quá nhiều. Bánh kẹo, mứt tết và nước ngọt là những thực phẩm mà trẻ ưa thích và hay lạm dụng trong ngày Tết. Một số thức ăn khác trong ngày tết như bánh chưng, bánh tét, lạp xưởng… chứa nhiều chất béo không có lợi cho sức khỏe của trẻ. Lượng rau xanh trong ngày Tết so với ngày thường lại ít hơn nhiều.

Những thay đổi về chế độ ăn trong ngày Tết có thể dẫn đến rối loạn tiêu hóa. Biểu hiện của rối loạn tiêu hóa ở trẻ rất đa dạng, phụ thuộc vào lứa tuổi và nguyên nhân gây bệnh. Trẻ nhỏ có thể biểu hiện bằng quấy khóc, biếng ăn, nôn trớ, chướng bụng, tiêu chảy. Trẻ lớn có thể than đau bụng, đầy hơi, khó tiêu, nôn ói, táo bón hay tiêu chảy. Không có một triệu chứng nào là đặc trưng cho rối loạn tiêu hóa. Chẩn đoán rối loạn tiêu hóa khi có sự kết hợp của nhiều triệu chứng. Dưới đây là một số các triệu chứng thường gặp ở trẻ bị rối loạn tiêu hóa:

- Đau bụng: Đau không liên tục, thường liên quan đến bữa ăn, có thể khởi phát với một loại thức ăn nhất định như sữa, thức ăn nhiều chất béo…Đau thường chỉ ở mức độ nhẹ đến trung bình. Các cơn đau này gây khó chịu nhưng không ảnh hưởng nhiều đến tổng trạng của bé.Vị trí đau thường ở vùng thượng vị hoặc quanh rốn. Trẻ nhỏ chưa biết nói thường biểu hiện bằng quấy khóc, đôi khi

- Chán ăn: Trẻ ăn ít hoặc không chịu ăn. Mỗi cữ ăn hay cữ bú thường kéo dài hơn so với bình thường.

- Đầy bụng: Cảm giác no khi ăn một lượng thức ăn ít hơn so với lứa tuổi, làm trẻ không muốn ăn tiếp tục.

- Chướng bụng: Bụng trẻ căng hơn bình thường, nhất là tại vùng thượng vị. Khi gõ vào thành bụng nghe tiếng vang. Triệu chứng đầy bụng và chướng bụng là do thức ăn chậm di chuyển trong ống tiêu hóa.

- Ợ: Thường trẻ ợ do có nhiều hơi trong dạ dày. Nguyên nhân là do trẻ nuốt quá nhiều hơi khi ăn hoặc khi bú. Trẻ thường bứt rứt, vặn mình, đỏ mặt. Trẻ lớn và người lớn có cảm giác khó chịu vùng thượng vị. Ở các bệnh nhân này, ợ hơi mang lại cảm giác dễ chịu.

- Buồn nôn và nôn ói: Trẻ có cảm giác buồn nôn khi đang ăn hoặc sau khi ăn một thời gian ngắn. Chất ói thường là thức ăn còn nguyên hoặc thức ăn chưa tiêu hoá hết. Nếu trẻ ói ra máu, dịch xanh hay dịch vàng thì cần đưa trẻ đi khám để loại trừ các bệnh lý nặng như xuất huyết dạ dày, viêm tụy cấp, viêm ruột thừa, tắc ruột…

- Tiêu chảy: xem phần dưới

2/ Tiêu chảy là một trong những nguyên nhân của rối loạn tiêu hóa. Xin BS cho 1 vài lời khuyên nào dành cho phụ huynh khi bé bị bệnh tiêu chảy.

BS Vinh trả lời : Tiêu chảy  là khi trẻ đi tiêu phân lỏng từ 3 lần trở lên trong một ngày. Tiêu chảy có thể dẫn đến mất nước và tử vong. Do vậy cần chú ý bù nước cho trẻ. Tốt nhất là sử dụng viên hoặc gói bù nước có bán tại các nhà thuốc mà dân gian thường gọi là nước biển khô.

Các bậc phụ huynh cần chú ý là phải pha cả gói hoặc viên với nước theo tỷ lệ được ghi trên bao bì. Đối với trẻ chưa có biểu hiện mất nước chỉ cần bù dịch sau mỗi lần trẻ đi tiểu lỏng với số lượng bằng lượng phân của trẻ đi ra (ước chừng 10ml cho mỗi ký lô cân nặng). Nếu trẻ có biểu hiện mất nước (kích thích hoặc li bì, uống nước háo hức hoặc không uống được, đi tiểu ít, mắt trũng, môi khô) hoặc đi tiêu ra máu thì cần bù nước và đưa trẻ đến các cơ sở y tế gần nhà để được xử trí kịp thời. Sau khi được bù nước trẻ có thể quay lại chế độ ăn như trước khi bị tiêu chảy.

Nên chế biến thức ăn mềm, dễ tiêu, ăn nhiều bữa trong ngày để tăng cường khả năng hấp thu của trẻ. Các trẻ đi tiêu chảy được chỉ định uống kẽm trong 10 ngày. Các bậc phụ huynh không nên tự ý mua các thuốc chống tiêu chảy cho trẻ uống vì có thể gây biến chứng nếu không được chỉ định đúng.

Tiêu chảy cấp thường hết sau 5-7 ngày. Một số trường hợp trẻ bị tiêu chảy kéo dài. Các trường hợp này cần đến khám tại các cơ sở y tế. Hiện nay đã có vắc xin phòng ngừa Rotavirus, tác nhân chủ yếu gây tiêu chảy cấp ở trẻ em. Tuy nhiên do giá thành còn cao nên chưa nhiều trẻ có cơ hội được sử dụng loại vắc xin này.

3/  Thưa BS. Phụ huynh cần làm gì để chăm sóc bé và lưu ý những điểm gì để  phòng ngừa rối loạn tiêu hóa cho bé trong dịp tết.

BS Vinh trả lời:  Để tránh cho trẻ bị rối loạn tiêu hóa trong dịp Tết, các bậc phụ huynh phải chú ý:

-          Duy trì chế độ ăn của trẻ gần với ngày thường.

-          Trước Tết, chúng ta nên mua dự trữ rau xanh, các loại củ quả, trái cây.

-          Thức ăn nên chế biến đơn giản, không quá cầu kỳ, không nên cho nhiều gia vị và phải phù hợp với khẩu vị của trẻ.

-           Phải kiểm soát khẩu phần ăn của trẻ để tránh lạm dụng các thực phẩm ngày Tết, đặc biệt là bánh kẹo, nước ngọt, đồ ăn nhiều chất béo. Nên tăng cường trong bữa ăn rau xanh, các loại thủy hải sản thay vì chỉ sử dụng thịt để chế biến.

-          Thời tiết ngày Tết ở Nam bộ thường nắng nóng dễ làm trẻ mất nước. Vì vậy việc cho trẻ uống nước thường xuyên là hết sức cần thiết.

-          Đối với trẻ còn đang bú mẹ phải duy trì tối đa nguồn sữa mẹ giúp trẻ có sức đề kháng tốt hơn với các bệnh tật.