Trẻ sinh non là trẻ được sinh ra trước 37 tuần tuổi thai, thường cân năng dưới 2500g. Do chưa trưởng thành về giải phẩu và chức năng, trẻ non tháng có nhiều nguy cơ về bệnh tật và biến chứng. Tuổi thai càng nhỏ, nguy cơ càng nhiều.

Trẻ dễ bị hạ thân nhiệt do da mỏng, lớp mô mỡ dưới da ít, khả năng điều hòa nhiệt kém. Trẻ dễ bị hạ đường huyết do dự trữ lúc còn trong bụng mẹ kém, do bú yếu, khả năng nút vú kém và bú không đủ nếu không theo dõi lượng sữa bú mỗi cữ. Trẻ dễ bị ngưng thở và suy hô hấp do cơ hô hấp còn yếu, phổi chưa trưởng thành, trung tâm điều hòa hô hấp chưa hoàn chỉnh. Trẻ dễ bị nôn trớ và trào ngược dạ dày thực quản. Trẻ non yếu, hệ miễn dịch chưa hoàn chỉnh nên dễ bị nhiễm khuẩn…  Do vậy trẻ sinh non cần được chăm sóc đặc biệt, cần sự phối hợp tốt giữa y bác sĩ và thân nhân. Khi trẻ non tháng còn nằm bệnh viện, y bác sĩ sơ sinh sẽ theo dõi và điều trị tất cả các nguy cơ và bệnh lý ở trẻ sinh non.

Trẻ sẽ được xuất viện khi ổn định thân nhiệt với nhiệt độ môi trường khoảng 25 - 28 độ C, không có cơn ngưng thở trong vòng 5 ngày liên tục, có khả năng bú mẹ hoặc bú bình đủ để tăng cân, tăng cân ổn định 15 – 20g mỗi ngày.   

Một số lưu ý khi chăm sóc và theo dõi trẻ non tháng tại nhà :

-       Trẻ non tháng nên được bú sữa mẹ ngày từ đầu, sữa mẹ dễ tiêu hóa và hấp thu nên rất tốt cho trẻ non tháng, khi bú sữa mẹ trẻ sẽ ít gặp các vấn đề như trào ngược dạ dày thực quản, dị ứng sữa… Ngoài ra sữa mẹ còn cung cấp cho trẻ các yếu tố về miễn dịch để chống chọi với bệnh nhiễm khuẩn…Khi không có sữa mẹ trẻ sẽ được hướng dẫn bú sữa non tháng phù hợp lứa tuổi theo hướng dẫn của bác sĩ nhi khoa. 

-       Khả năng ngậm bắt núm vú kém, phản xạ bú yếu và chậm, do vậy phải theo dõi lượng sữa bú hoặc uống được mỗi cử tùy theo tuổi thai và cân nặng. Trung bình trẻ bú 8 đến 12 lần mỗi ngày, thường ít nhất 150ml sữa cho mỗi kg cân nặng mỗi ngày. Trẻ bú mẹ s bú đủ no khi bụng căng tròn sau mỗi cử bú, tiểu ít nhất 6 – 10 lần mỗi ngày, nước tiểu trong, trẻ lên cân đều… 

-       Trẻ non tháng dễ bị nôn trớ hoặc trào ngược. Nôn trớ khi có một ít sữa trào ra ở khóe miệng sau mỗi cữ bú, đó là hiện tượng bình thường. Trào ngược dạ dày thực quản khi trẻ nôn ọc nhiều lần trong ngày. Hiện tượng trào ngược là bệnh lý khi làm trẻ chậm lên cân hoặc đứng cân, viêm phổi tái diễn, hoặc quấy khóc vặn mình thường xuyên về đêm. Khi chăm sóc nên bế đầu trẻ cao sau mỗi cử bú, khi hiện tượng trào ngược là bệnh lý trẻ cần phải được bác sĩ nhi khoa theo dõi và điều trị tích cực. Một lần nữa cần lưu ý, khi trẻ bú sữa mẹ sẽ tránh được vấn đề này. Một vấn đề khác cũng cần lưu ý đối với trẻ non tháng bú sữa công thức có trào ngược và có những rối loạn đi tiêu thường xuyên kéo dài, cần đánh giá khả năng có dị ứng sữa. 

-       Giữ vệ sinh môi trường và khi chăm sóc trẻ. Rữa tay sạch trước khi chăm sóc trẻ hoặc trước khi pha sữa. Những người bị bệnh đường hô hấp hoặc bệnh cúm, không nên tiếp xúc và chăm sóc trẻ, không hút thuốc lá gần trẻ. Quần, áo thay mỗi ngày, khi quần áo hay khăn tả ướt phải thay ngay. Tắm trẻ mỗi ngày với nước đun sôi để nguội đến 37 – 40 độ, tránh gió lùa nơi tắm trẻ… 

-       Những dấu hiệu cần đưa trẻ đi khám ngay: vàng da nhiều tăng nhanh, ngủ nhiều khó thức dậy, kích thích nhiều hơn, bú kém, khó thở, xanh tái quanh môi, mắt hoặc miệng, sốt hoặc hạ thân nhiệt, không tiểu > 12 giờ, không tiêu > 4 ngày, tiêu phân đen hoặc có máu… 

-       Vấn đề chích ngừa: 2 mũi tiêm ngừa đầu tiên là lao và viêm gan siêu vi B. Đối với trẻ non tháng cân nặng > 2000g, sẽ được chích ngừa ngay khi xuất viện hoặc lúc bắt đầu 2 tháng tuổi, với trẻ cân nặng nhỏ hơn 2000g, sẽ được chích ngừa lúc 2 tháng tuổi. 

-       Ngoài ra còn những vấn đề khác cần theo dõi và khám định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ nhi khoa hoặc sơ sinh… 

Trẻ non tháng cần một chế độ chăm sóc đặc biệt, đòi hỏi sự tích cực và kiên nhẫn của thầy thuốc và gia đình. Nếu được hưởng một chế độ chăm sóc tốt, sau này trẻ sẽ thích nghi và phát triển gần như một trẻ sinh đủ tháng bình thường.