Suy dinh dưỡng trẻ em mang lại nhiều hậu quả về sức khỏe, từ giảm sức đề kháng nên dễ mắc bệnh nhiễm trùng, đến chậm phát triển cả thể chất và tinh thần, ảnh hưởng khả năng học hỏi…Các thể suy dinh dưỡng thường gặp là suy dinh dưỡng cấp ( chỉ số cân nặng so với chiều cao dưới chuẩn), suy dinh dưỡng mạn (chiều cao theo tuổi dưới chuẩn) và còi cọc (thiếu cả cân nặng lẫn chiều cao).

Suy dinh dưỡng nặng gồm có thể teo (maramus), thể phù ( kwashiorkor), và thể vừa teo vừa phù. Việc điều trị thể phù khó khăn nhất và tỉ lệ tử vong cao. Trong thể này, mặt bệnh nhân nhìn vẫn tròn trịa nhưng chân tay khẳng khiu, trương lực cơ yếu, rối loạn sắc tố da, thiếu máu, gan to và thoái hóa mỡ, phù, giảm đạm máu. Nguyên nhân là khẩu phần ăn của bệnh nhân không được cung cấp đủ chất đạm nhưng vẫn nhận đủ hoặc gần đủ năng lượng từ chất bột đường hay chất béo. Trước đây, chúng ta hay gặp suy dinh dưỡng phù ở những trẻ không có sữa mẹ, được nuôi hoàn toàn bằng nước cháo đường.

Ngày nay, với mức sống được cải thiện nhiều và công tác chăm sóc sức khỏe được quan tâm, tình trạng suy dinh dưỡng nặng ở trẻ em đã giảm đáng kể, đặc biệt là suy dinh dưỡng thể phù. Trong các bệnh viện nhi, khá lâu mới có lại một bệnh nhi bị suy dinh dưỡng phù. Tuy nhiên, từ tháng 10/2008 đến nay, chỉ trong vòng khoảng 4 tháng, tại bệnh viện Nhi đồng 2 có 6 bệnh nhân bị suy dinh dưỡng phù vào điều trị. Trong đó có một bé đã tử vong do nhiễm trùng và suy hô hấp. Tất cả các bé này đều từ 4 tháng tuổi trở xuống, tức là ở lứa tuổi đang nuôi hoàn toàn bằng sữa. Do đó, chất lượng của loại sữa trẻ sử dụng cần được chú ý đánh giá. Qua hỏi bệnh sử, chúng tôi ghi nhận có 1 bé được nuôi bằng sữa pha nước cháo đường, 2 bé được nuôi bằng sữa đặc có đường và 3 bé được cho uống sữa bột béo bán ký ở chợ (giá khoảng 40 000/kg).

Với sữa đặc có đường và nước cháo đường, trẻ dễ bị suy dinh dưỡng phù do năng lượng chủ yếu từ chất bột đường carbohydrate và ít chất đạm (2g đạm/100ml sữa pha đúng khuyến cáo của nhà sản xuất, tức 1 lon với 800ml nước thành 1 lít sữa, nhưng trong thực tế thường bị pha loãng hơn do quá ngọt). Với sữa ký, nếu thực sự là loại sữa bột béo nguyên kem, khi pha ra các chất dinh dưỡng sẽ gần như sữa bò tươi, lượng đạm sẽ cao hơn so với sữa mẹ và các sữa công thức dùng cho trẻ nhỏ (3.3g đạm/100ml sữa bò tươi, trong khi 0.9-1g /100ml sữa mẹ, và 1.2-1.4g/100ml sữa công thức cho trẻ dưới 6 tháng tuổi). Người ta lo lắng tỉ lệ đạm và muối khoáng cao trong sữa tươi và sữa bột nguyên kem cao không phù hợp với thận còn non nớt của trẻ hơn là thiếu đạm.

Trong những trường hợp bị suy dinh dưỡng phù có sử dụng sữa béo ký trên đây, có 2 khả năng đặt ra:

1) hoặc đây là loại sữa béo bán trên thị trường mà vừa qua kiểm nghiệm có hàm lượng đạm rất thấp, do bị trộn các loại đường hay bột không có protein.( ví dụ: 1 số loại sữa bột béo qua kiểm nghiệm đợt rồi chỉ có lượng đạm từ 0.5-1.6g %, hay 0.085- 0.27g  /100ml sữa đã pha)

2) Do chất lượng của loại đạm sữa. Trong đạm sữa bò chỉ có 20% là đạm whey, 80% casein( trong khi đam sữa mẹ có 70-80 % whey và 20-30 % casein). Đạm whey là loại đạm hòa tan trong nước, có giá trị sinh học cao nhất trong tự nhiên, trẻ dễ dàng hấp thu và sử dụng để tạo thành protein của cơ thể. Ngược lại, khả năng hấp thu và chuyển hóa casein của trẻ nhỏ kém hơn. Do đó, nếu trẻ sử dụng loại sữa chứa chủ yếu là casein thì có thể thiếu đạm do không hấp thu được đạm. Những dạng sữa bột ký có hàm lượng đạm 10-18g %, (tức 1.7-3g /100ml đã pha), mặc dù lượng đạm ghi trên nhãn không đủ so với sữa bột nguyên kem không bị trộn, nhưng bằng hoặc cao hơn lượng đạm trong sữa cho trẻ nhỏ rất nhiều, vẫn có thể gây ra thiếu đạm máu, nhất là ở trẻ non tháng và sơ sinh, nếu đạm sữa này chỉ là casein, tuy nhiên ít khi tới mức gây ra suy dinh dưỡng phù.

Trong bối cảnh hiện nay, với các phát hiện về sữa nhiễm melamin, sữa thiếu đạm, sữa tăng giá liên tục…và có lẽ cả vấn đề chất lượng đạm sữa, có lẽ các vị phụ huynh khá bối rối với việc chọn sữa cho con em mình. Một giải pháp an toàn cho trẻ nhỏ, đồng thời tiết kiệm và cực kỳ phù hợp với trẻ đó là sữa mẹ. Các trẻ mới sinh ra nên tận dụng nguồn sữa mẹ triệt để. Nếu phải sử dụng sữa ngoài, nên chọn đúng loại sữa phù hợp với lứa tuổi của trẻ. Còn khi trẻ đã lớn, muốn bổ sung thêm sữa trong khẩu phần hàng ngày, nên chọn các loại sữa có chất lượng đáng tin cậy. Nếu trẻ gặp phải các vấn đề về sức khỏe và nuôi dưỡng hoặc có thắc mắc, nên sớm tham khảo ý kiến của các bác sĩ chuyên khoa .