Hiện có đến 3% tổng số trẻ em bị điếc nhẹ và vừa ( theo WHO). Phần lớn trẻ em điếc không được phát hiện trước 2-3 tuổi. Nếu không được phát hiện, trẻ sẽ bị chậm nói hoặc nói ngọng, tính nết không bình thường ảnh hưởng lớn tới sự hình thành ngôn ngữ và sự phát triển về tư duy của trẻ.

Chị L. - mẹ bé H kể, hai vợ chồng chị mỗi người điều hành một doanh nghiệp, chuyện chăm con phó thác cho bà nội và người làm. Ngày H. còn nhỏ, thấy con nói ngọng, nói đớt,… và thường phớt lờ lời nói của cha mẹ, chị cứ nghĩ trẻ con đứa nào cũng vậy. Đến khi H. chuẩn bị vào lớp 1, gia đình thuê hai gia sư thì cả hai cô đều phản ánh là cháu rất ít tập trung, nghịch ngợm. Khi chị H đưa bé đi kiểm tra tâm lý tại khoa tâm lý bệnh viện Nhi đồng 2, tại đây chuyên gia tâm lý khám bé và nhận thấy bé không có phản ứng với âm thanh, thường nghễnh tai lên như nghe ngóng nên khuyên chị H đưa bé đi đo thính lực. Lúc này gia đình mới biết bé bị điếc nhẹ do tiếp xúc với nhiều loại tiếng ồn dẫn đến rối loạn thính giác, phải đeo máy nghe.

Bé B lên 3 tuổi bé vẫn chưa biết nói, bé chỉ bập bẹ được mấy tiếng như aa,ơơ và tính tình cáu gắt, hay khóc. Sốt ruột quá, anh M đưa con đến khám tại khoa tâm lý Bệnh viện Nhi đồng 2 vì nghi ngờ con mình bị tự kỷ. Sau khi khám tâm lý và được chỉ định đo thính lực, anh M đau đớn không tin nổi sự thật khi nhìn thấy dòng chữ trên sổ khám bệnh “ câm điếc bẩm sinh” với sức nghe chỉ được 20% nên bé không thể nghe, hiểu và biết nói

Chị V nhà ở Bình Dương thì cứ ngỡ con mình chỉ chậm nói so với tuổi mặc dù bé nhà chị gần 4 tuổi rồi mà vẫn chưa nói được từ đơn. Chị kể gia đình mình có truyền thống chậm nói nên khi thấy bé cái gì cũng hiểu chị vẫn yên tâm và nghĩ rằng bé chỉ chậm nói thông thường. Vừa qua bé bị sốt cao phải nhập viện, kết quả bé bị viêm tai giữa và được chẩn đoán là điếc bẩm sinh. Chị còn bị bác sĩ mắng là phát hiện quá chậm, vì phát hiện càng sớm thì khả năng hỗ trợ để con đeo máy và tập nói càng cao. Sau khi mua máy trợ thính cho bé, chị tìm đến khoa tâm lý bệnh viện Nhi đồng 2 để tìm sự hỗ trợ phát triển ngôn ngữ cho bé khiếm thính.

Bình thường khoảng từ 13 đến 15 tháng tuổi trẻ sẽ bắt đầu nói những từ đầu tiên. Tuy nhiên khoảng thời gian này có thể trẻ bắt đầu chậm hơn hoặc có thể rất chậm, tùy theo tố chất của mỗi trẻ và sự quan tâm của cha mẹ. Có rất nhiều nguyên nhân làm cho trẻ chậm phát triển ngôn ngữ như: nghe kém, chậm phát triển trí tuệ, bộ máy phát âm hoặc trung khu ngôn ngữ của não bộ bị tổn thương, những yếu tố về mặt tâm lý và xã hội...

Với những trẻ chậm phát triển ngôn ngữ, trước hết cần phải xác định đúng nguyên nhân làm chậm sự phát triển của trẻ. Trong số những nguyên nhân nêu trên, nghe kém thường được cha mẹ của trẻ phát hiện chậm hơn so với các nguyên nhân khác. Thông thường các gia đình không chịu chấp nhận là con mình bị điếc, vì họ thấy tiếng khóc, tiếng cười của trẻ vẫn giống như những trẻ bình thường khác. Đôi lúc còn thấy cháu cũng quay đầu về phía nguồn âm, do vậy họ thường cho là mải chơi hoặc cho là trẻ đang còn nhỏ. Chỉ tới khi đã quá tuổi học nói mà không thấy trẻ nói được các gia đình mới cho con đi khám.

Tùy theo mức độ và thời gian bị nghe kém mà sự phát triển ngôn ngữ của trẻ bị ảnh hưởng nhiều hay ít. Những trẻ bị điếc nặng từ 80 dB trở nên, do những trục trặc trong quá trình mang thai của bà mẹ hoặc bị điếc do nhiều nguyên nhân từ khi mới sinh tới trước tuổi biết nói đều có nguy cơ không có ngôn ngữ tự phát (không tự nói được). Đối với loại điếc này không có khả nǎng điều trị bằng phẫu thuật hoặc bằng bất cứ loại thuốc nào. Vì thế với các trẻ này công thức điều trị chung là: Đeo máy trợ thính + huấn luyện phục hồi chức năng ngôn ngữ bằng phương pháp giáo dục đặc biệt.

Để việc đeo máy huấn luyện phục hồi chức nǎng ngôn ngữ có hiệu quả nhất thì gia đình phải là người quan tâm phát hiện sớm tật điếc của trẻ và phải sớm đưa trẻ đến khám tại các khoa tai - mũi - họng. Tốt nhất là nên đưa trẻ đến khoa Thính học để được đo khám thính giác và được hướng dẫn và can thiệp sớm nếu trẻ có vấn đề về thính lực. Chương trình can thiệp sớm cho trẻ điếc từ 1 đến 3 tuổi đã được triển khai trên phạm vi toàn quốc với sự chỉ đạo của Trường đại học Sư phạm thuộc Trường đại học Quốc gia. Đây là một cơ hội tốt để trẻ điếc có thể hòa nhập với giáo dục chung cùng lứa tuổi. Trong chương trình can thiệp sớm, công tác chǎm sóc thính học và giáo dục phải liên quan chặt chẽ với nhau. Ngoài việc trang bị cho trẻ máy trợ thính thích hợp thì gia đình đóng một vai trò quan trọng trong sự hình thành tính cách của trẻ.

          Người mẹ phải hướng dẫn và chơi cùng với con mình. Mỗi đồ vật đưa ra phải đặt câu hỏi và gợi ý để trẻ quan tâm đến âm thanh mà người mẹ phát ra, đồng thời yêu cầu trẻ phải nhắc lại. Lúc đầu có thể chưa đúng về mặt phát âm nhưng điều đó không quan trọng. Dần dần theo sự phát triển của ngôn ngữ, phát âm của trẻ sẽ được cải thiện. Vấn đề quan trọng là phải làm cho trẻ chú ý lắng nghe và quan sát người mẹ nói để đáp ứng khi mẹ yêu cầu nói.

          Phải luôn chú ý để máy trợ thính của trẻ hoạt động tốt. Tránh sử dụng những loại máy trợ thính không thích hợp do chỉ khuếch đại mọi âm thanh trong môi trường một cách không phân biệt giữa tiếng nói và tiếng động. Âm thanh với cường độ quá lớn sẽ làm cho trẻ khó chịu và phản tác dụng. Máy trợ thính kỹ thuật số ngày nay khắc phục được hầu hết những nhược điểm này và là giải pháp được chọn lựa đầu tiên trước các giải pháp khác nhằm giúp cho trẻ khiếm thính nghe được.  

           Cha mẹ là người thích hợp nhất cho việc phát triển kỹ nǎng giao tiếp của trẻ. Bên cạnh gia đình, thì trẻ cũng rất cần một cô giáo có trình độ chuyên môn trực tiếp luyện tập cho trẻ và hướng dẫn gia đình biết cách giúp đỡ con mình. Tâm lý chung của các gia đình có con bị điếc là sự hoài nghi không biết con mình có thực sự bị điếc nên thiếu những phản ứng tích cực kịp thời. Phản ứng ban đầu của gia đình là từ chối đeo máy cho trẻ với niềm hy vọng nếu bé chậm nói không do nghe kém. Điều này làm chậm đi thậm chí làm mất hẳn cơ hội có thể phát triển ngôn ngữ của trẻ.

            Một người mắt kém phải đeo kính cận hoặc kính viễn thì được coi là bình thường, nhưng một người đeo máy trợ thính thì bị coi là khuyết tật khó chấp nhận và có thể còn bị chế riễu. Xóa bỏ được những định kiến này cũng là một yếu tố giúp người điếc loại bỏ được mặc cảm khiếm khuyết của bản thân tạo điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng máy trợ thính như là một công cụ hỗ trợ phục hồi chức nǎng đạt hiệu quả cao, giúp họ dễ dàng hòa nhập vào cộng đồng như người bình thường.